Recensie boek “Infominderen” van Clay Johnson

Recensie van het boek Infominderen, bewuste informatieconsumptie in een tijd van overvloed (Amerikaanse titel: The Information Diet: a Case for Conscious Consumption) van Clay Johnson

Achtergrond: informatiestress
Clay Johnson houdt zich als techneut en politiek activist al jaren bezig met de rol die informatie in onze maatschappij speelt. In 2008 had hij de regie over de internetstrategie van de verkiezingscampagne van president Obama. Infominderen ziet hij, getuige het voorwoord, minder als een boek maar vooral als zijn persoonlijke missie om infomatiestress te bestrijden. Zijn doel is duidelijk maken dat iedereen een verantwoordelijkheid draagt in het consumeren en produceren van informatie. Hiervoor is het nodig als burger en als consument een persoonlijke informatiestrategie op te zetten.

Belangrijk uitgangspunt in het boek is dat de oplossing niet in een streng informatiedieet zit. Net als steeds een ander dieet proberen leidt tot het bekende jojo effect hebben offline periodes beperkte waarde. Een dag in de week alle stekkers eruit kan helpen, maar is uiteindelijk slechts symptoombestrijding. Veel belangrijker is te zorgen dat je de ‘juiste’ informatie tot je gaat nemen. Goede routines ontwikkelen om het jezelf gemakkelijker te maken is daarbij ontzettend belangrijk. Dat gaat niet vanzelf en is voor ieder anders. Toch tref je her en der in het boek – en verderop in deze recensie – enkele stukjes van de puzzel.

Vroeger
Revoluties, waarvan de opkomst van internet en computers de laatste is, zijn van alle tijden. Aan het begin wordt door velen gewezen op de gevaarlijke kanten daarvan. De filosoof Socrates hield niet van het geschreven woord; hij was bang dat hierdoor de kennis zou verdwijnen. Toen elektriciteit haar intrede deed in woonhuizen werd er op gewezen dat vrouwen en kinderen gevaar liepen. Wanneer man aan het werk was – zo ging dat in die tijd – zaten zij alleen thuis in het volle licht. Een gemakkelijke prooi voor het schuim der natie. Net zo wordt nu vaak gewezen op het gevaar van online zijn van onze kinderen. Allerlei gevaarlijke lieden zouden er op uit zijn hen te grazen te nemen.

“Informatie is net zo min autonoom als gebraden kip…”

Obesitas

Direct aan het begin van het boek wordt de logische parallel gelegd met obesitas.

Een kort en krachtig advies vanuit de dieethoek “Eet voedsel. Niet teveel. Vooral planten” is daarmee 1-op-1 toepasselijk op de consumptie van informatie. Een verschil met voedsel is dat we voedsel slechts in beperkte hoeveelheden tot ons kunnen nemen. Met informatie ligt dat niet zo helder. Meer informatie consumeren leidt niet automatisch tot problemen. “Informatie overload bestaat niet” is dan ook een van de subkoppen van het boek. De hoeveelheid informatie is niet relevant. Nee, het gaat om de gewoonten die je je eigen hebt gemaakt die voor het probleem zorgen.

We zijn gewend geraakt gemaksvoedsel tot ons te nemen. Veel suikers en vetten. Op dezelfde manier consumeren we ‘makkelijk te verteren’ nieuws via de bekende grote media en websites. Lange opinie artikelen (groente?) laten we liever links liggen. Dit is trouwens een wisselwerking. Zeker op internet waar precies gemeten kan worden wat we echt lezen. Door onze voorkeuren uit het verleden te analyseren is het voor marketeers geen punt meer ons precies voor te schotelen waar we blijkbaar in geïnteresseerd zijn. Dat leidt trouwens tot onderstaand onverwachte probleem, wat in het boek uitgebreid aan de orde komt.

Filter Bubble
Hierbij geeft de auteur aan dat het belangrijk is vanuit zoveel mogelijk diverse bronnen te putten. Dat dat niet altijd gemakkelijk is blijkt uit de observatie van Eli Pariser (progressieve Amerikaan) die bewust ook conservatieve vrienden wilde volgen op Facebook. Alleen, doordat hij op Facebook vaker links klikte die zijn progressieve vrienden deelden (de aard van het beestje) zag hij op een gegeven moment geen enkele conservatieve update meer! Dit verschijnsel werd door hem de filterbubbel gedoopt – zie zijn TED talk hierover. De reden van dit op zich bevreemdende verschijnsel is personalisering: bedrijven als Google, Facebook en vele andere analyseren haarscherp wat we echt lezen, klikken en liken. Die voorkeuren worden opgeslagen in het vervolg gebruikt om te bepalen wat we überhaupt nog te zien krijgen. Vandaar het ontbreken van het conservatieve gedachtegoed in de Facebook-tijdlijn van Eli. Dit is natuurlijk een potentieel probleem. Volgens Clay Johnson geeft het echter vooral weer onze verantwoordelijkheid aan om een evenwichtig menu tot ons te nemen. Dus vooral op de conservatieve links klikken zolang je nog de kans hebt.

Filters

Interessant is de mening van de auteur over technische filters. Dit zijn alle manieren waarop je er voor zorgt dat je precies de juiste informatie op het juiste moment ziet. Alle andere informatie is ballast en wordt weggefilterd. Voor mijzelf zijn filters in e-mail en bijvoorbeeld RSS lezen een essentieel onderdeel om alleen belangrijke mails en precies dat nieuws te zien wat ik zelf wil. De auteur waarschuwt echter dat filters vooral symptoombestrijding zijn. Het onderliggende probleem, namelijk een compleet nieuwe manier van denken en informatieverzameling, wordt er niet door opgelost. Alhoewel dat laatste natuurlijk klopt, ben ik vooralsnog wel blij met mijn filters…

Symptomen
Merk je nou iets wanneer je geen goede informatiestrategie hebt? Interessante vraag vonden ook onderzoekers. Een van de verschijnselen blijkt namelijk iets dat door Linda Stone e-mail apnoe genoemd wordt: iedere keer dat zich een nieuwe e-mail (‘pling!’) of ander stuk informatie aandient houd je heel kort je adem in. Behalve dit meetbare effect zijn er andere verschijnselen. Denk aan aandachtsmoeheid: steeds bezig zijn met het checken van nieuwe stukjes informatie waardoor je je niet meer kunt focussen op je eigenlijke taken. En waarschijnlijk herken je bij jezelf wel de onrust in je hoofd nadat je te lang op Twitter, Facebook of YouTube hebt rondgehangen. Sowieso is lang naar een scherm met backlight (zeg alle schermen behalve de ‘echte’ e-readers) staren onrustgevend.

 “We kunnen maar beter leren hoe we ons moeten redden in een wereld met andere spelregels”

Nieuwsgiganten
De opkomst van nieuwsgiganten als Fox News (rechts) en MSNBC (links) ziet de auteur met lede ogen aan. Het draait bij deze organisaties niet meer om het brengen van nieuws. Waar het om gaat is de lezer/kijker entertainment en bevestiging brengen. Mensen willen het liefst datgene lezen waar ze het al mee eens zijn, en dat is precies wat ze krijgen. Onderzoeksjournalistiek heeft afgedaan (veel te duur want tijdrovend) en is vervangen door de (juist duurbetaalde maar toch goedkopere) oplossing van news anchors die vooral een mening aan het nieuws geven. CNN daarentegen heeft nog wel aandacht voor informerende programma’s. Zij ziet haar marktaandeel echter snel teruglopen. Een zorgelijke ontwikkeling, die zich volgens de auteur alleen maar zal doorzetten. “We kunnen dus maar beter leren hoe we ons moeten redden in een wereld met andere spelregels”.

Oplossingen
De auteur legt het belang bij het opzetten van een persoonlijk informatie menu. Zoals aangegeven is het belangrijk uit een verschillende bronnen te putten, niet alleen de oude, vertrouwde. Daarnaast is het van belang ook zelf dieper te graven. Als voorbeeld: wanneer je leest over een nieuw wetsontwerp, pak dan ook de wetstekst zelf erbij. Je hebt dan de originele bron erbij, waardoor je vollediger geïnformeerd raakt én wat je in staat stelt je nieuwsbron op betrouwbaarheid te toetsen. Dit is natuurlijk geen pasklare eenvoudige oplossing: weinig mensen zullen er op zitten te wachten er dergelijke saaie lappen tekst bij te pakken. Toch lijkt het mij goed eens bij jezelf na te gaan welke informerende websites, blogs en nieuwssites je nu eigenlijk raadpleegt en wat hun achterliggende agenda is. De Telegraaf zal nu eenmaal altijd een andere insteek kiezen dan de NRC.

Sommige van de praktische handreikingen die in het boek gegeven worden:

  • neem informatie op een zo laag mogelijk niveau tot je, net zoals bij de wetstekst hierboven
  • gebruik gespecialiseerde zoekmachines zoals Google Scholar voor wetenschappelijke artikelen, Blogsearch voor blogs, etc.
  • de genoemde filters: e-mail, RSS en anderen
  • andere zoekmachines dan de grote Google, én alternatieve bronnen die niet door Google geïndexeerd zijn. Voorbeeld: DuckDuckGo, een relatief nieuwe zoekmachine die resultaten niet filtert én geen tracking toepast

Kortom
Infominderen is geen boek met overzichtelijke en direct toe te passen oplossingen. Het is in eerste instantie bedoeld om de lezer aan het denken te zetten over haar eigen gedrag. En een oproep tot verantwoordelijkheid in wat je tot je neemt.

Tot nu toe dacht ik er trouwens zelf niet over na naar welke websites ik link bij het delen van nieuws en tips deel op bijvoorbeeld Twitter en Facebook. Hier iets meer aandacht aan besteden kan geen kwaad. Deze verantwoordelijkheid pak ik in ieder geval op.

Pas op het eind van het boek verliest de auteur mij wat als lezer. Het gaat dan alleen nog over technieken en trucs die de Amerikaanse politiek gebruikt om kiezers te bereiken. Voor Nederlandse lezers minder interessante kost. Het principe waar hij voor ijvert, het ontsluiten van overheidsdata, is trouwens wel een relevant en actueel issue.
Klein minpuntje: de opbouw van het boek is niet erg duidelijk. Het is af en toe aardig zoeken naar de bedoeling die de auteur heeft. Hoofdstuktitels lijken niet altijd gerelateerd aan wat er in besproken wordt.
Voor mijn totaalbeoordeling van het boek maken dit Amerikaanse uitstapje en de opbouw weinig uit: de rest van het boek is absoluut de moeite waard.

Persoonlijke toevoeging
Vaak wordt gesteld dat je wordt wat je ziet, doet en met wie je omgaat. Voor informatie geldt dat zeker ook. Al een tijd terug ben ik om die reden grotendeels gestopt met het kijken van TV. Naast enorme hoeveelheden onzinnige reclame is de insteek van zowel nieuws- als discussieprogramma’s op TV vaak negatief. Op internet is het veel eenvoudiger een meer positief en gevarieerd nieuwsmenu samen te stellen. Vandaar dat ik me door dit informatiemenu van de auteur erg aangesproken voel. Voor mij in ieder geval reden mijn eigen ‘consumptiegedrag’ weer onder de loep te nemen.

Voor iedereen die geïnteresseerd is in de informatiemaatschappij en praktische handvatten om daar mee om te gaan is Infominderen een aanrader! Ga naar The Information Diet, de website van de auteur, voor meer. Of lees de papieren versie van het boek.

Zelf aan de slag
Vind je het lastig zelf een goed werkende informatie strategie op te zetten? Ik help je daar graag bij via mijn programma’s De Drukte de Baas en Grip op je Inbox.

Uitgegeven door Zwerk Uitgevers

Laat je hieronder weten of je van plan bent het boek te lezen? En natuurlijk wat je er van vond wanneer je het gelezen hebt!

 

8 gedachten over “Recensie boek “Infominderen” van Clay Johnson

  1. Pingback: Grip op je informatie ..of verdrink je erin?

  2. Pingback: Overprikkeld door informatie overload. En nu?

  3. Pingback: Review Clay Johnson - The Information Diet: a Case for Conscious Consumption

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.